Guovvamánu 14. beavvi gearretášši duogáš
Sii leat rihkkon lága, muhto eai leat maidege boastut dahkan
Sii rihkko lága, muhto eai dahkan goittotge rihkkosa
Njeallje sápmelačča šaddet gearretrievttis dovddastit ahte leat rihkkon lága, muhto eai loga iežaset leat bargan rihkkosa. Sii leat bivdán luosa nu gohčoduvvon stáhta čázadatguovlluin Veahčajogas geasset 2017 Meahcceráđđehusa lobi haga. Dat ii leat vearredahku go sii leat doalahan sámi kultuvrra čázadagas, maid sápmelaččat leat geavahan doloža rájes. Suoma vuođđolága mielde sápmelaččain lea vuoigatvuohta doalahit iežas kultuvrra ja dan vuoigatvuhtii gullá maiddái guolásteapmi.
Ánne Nuorgam, Heidi Eriksen, Kati Eriksen ja Erke Eriksen ledje guollebivddus Veahčajogas, mii lea Deanu oalgejohka, suoidnemánu 29. beaivve 2017. Buohkat leat Deanuleagi sámeservodahkii gullevaš guolásteaddjit. Sin leat áššáskuhtán lobihis guollebivddus rihkuslága 28 logu 10 § vuođul, ja sii vástidit dagusteaset gearretrievttis guovvamánu 14. beaivve 2019.
Rihkusáššáskuhttima mielde dán njealji olbmos ii lean lohpi guolástit nu gohčoduvvon stáhta čázadatguovlluin.
Suoma stáhta lea gieskat ođadan guolástanláhkaásaheami ja dan dulkoma Deanu čázadahkii. Veahčak gili sápmelaččat leat beassan geasi 2016 rádjai friddja bivdit Veahčajoga, mii golgá gili buohta. Guolásteapmi gullá árbevirolaččat guovllu sápmelaččaid birgejupmái. Sápmelaččat leat hálddašan ja geavahan Deanu čázadaga luondduresurssaid boatkankeahtes árbevierrun sohkabuolvvas nubbái. Geasi 2016 maŋŋá ođđa guolástanlága dulkojupmi buvttii ođđa ja kultuvrralaččat vahátlaš ortnega. Dan mielde báikkálaš sápmelaš gárttai gilvališgoahtit olgobáikegotti astoáiggeguolásteddjiiguin guolástanlobiid oastimis Deanu oalgejogaide. Lobiid vuvde gáržžiduvvon meari ja dat nohke johtilit.
Buot njeallje áššáskuhtton guolásteaddji gullet báikkálaš sápmelaš sogaide, mat leat bivdán guoli Deanu čázadagain jahkečuđiid. Luossabivdu gullá luvvekeahtes oassin čáhcegátti sápmelaččaid kultuvrii. Bivdu leamaš ja lea ain dehálaš oassi sin ekonomalaš, kultuvrralaš ja vuoiŋŋalaš birgejumis. Vaikko bivdoneavvut ja -vuogit leat dihto oktavuođain ovdánan, de árbevirolaš vuogit geavahuvvojit ain divdna. Friddja vuoigatvuođa guollebivdui lea dehálaš doalahit vai árbediehtu ja máhttu eallá ja fievrriduvvo ovddosguvlui. Sihke ON olmmošvuoigatvuođakomitea ja vuođđoláhkakomitea leat cealkán, ahte sámekultuvrii gullet maiddái moderna hámit árbevirolaš ealáhusain.
Nággekeahttá buot njeallje sápmelačča leat bivdán Meahcceráđđehusa lobi haga Veahčajoga oarjjábealde Bajitrohči - Luovosvárjohsullo gaskasaš stáhta čázadatguovllus, man Meahcceráđđehus hálddaša. Áššáskuhtton olbmot eai šiitte dan, muhto sii garrasit šiitet dan, ahte sii livčče dahkan vearredagu doalahan sámekultuvrra čázadagas, maid sápmelaččat leat geavahan doloža rájes.
Ovddit guolástanláhka (1212/1997) 12 § ásahii, ahte Eanodaga, Anára dahje Ohcejoga gielddaid ássiin geat bivdet guoli ámmátlaččat dahje ruovttu dárbbuide, lei vuoigatvuohta friddja guollebivdui guovllu čáziin.
Dálá guolástanláhka (379/2015) ráddjii vuođuškeahttá sápmelaččaid vuoigatvuođaid go guđii dán lobis eret guollebivddu Deanu luossa- ja dápmotčázadagain almma sierra bivdolobi oastima, maid Meahcceráđđehus vuovdá. Luossa gorgŋe olles čázadahkii Veahčajoga bajás. Dat dagaha dan, ahte ođđa láhka suovvá sápmelaččaid doalahit iežaset kultuvrra dušše duottarjávrriin, gos eai leat luosat eaige dápmohat. Nie ođđa láhkaásaheamit leat figgan 2016 rájes heađuštit sápmelaččaid vuoigatvuođa doalahit friddja dehálaš oasi kulturárbbisteaset iežaset ruovttučáziin. Vaikko sáhttá bivdit guoli jos oasttášii Meahcceráđđehusas bivdolobi, de lobiid mearri ja bivdoáigi lea ráddjejuvvon. Dat gáržžida meariheamit guollebivddu, mii lea joatkašuvvan sohkabuolvvaid čađa.
Sáhttit cealkit, ahte guolástanlága 10 § 2 momeanta ja das ráddjejuvvon luosa ja dápmoha bivddu loavkašuhttet vuođđolágas dorvvastuvvon kultuvrra suodjaleami.
#hábmeminvuoiggalašvuođa
#creatingjustice
#luomassaoikeudenmukaisuutta
#sámiguolástanvuoigatvuođat
#saamelaistenkalastusoikeudet
#sámifishingrights
